प्रोलिफिक लेखक डा. दामोदर रेग्मीको समय व्यवस्थापनकला
डा. दामोदर रेग्मी एक बहुप्रतिभाशाली प्रोलिफिक लेखक हुनुहुन्छ, जसले प्रशासन, संघीयता, सुशासन, राजस्व तथा सार्वजनिक वित्त व्यवस्थापन लगायतका विषयमा गहिरो अध्ययन तथा लेखन मार्फत बौध्दिक योगदान दिनु भएको छ ।उहाँका दर्जनौं पुस्तकहरू प्रकाशित भएका छन् भने दुई हजारभन्दा बढी लेखहरू राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय जर्नलहरूमा प्रकाशित भइसकेका छन्। उहाँका लेखनहरूले नेपाली प्रशासनिक क्षेत्रलाई व्यवहारिक ज्ञान, अनुसन्धान तथा नीतिगत मार्गदर्शन प्रदान गरेका छन्। उहाँका प्रमुख कृतिहरूमा संघीय शासन प्रणाली सुशासन र विकास, नेपालमा संघीयताका अवसर र चुनौतीहरु, प्रशासनमा व्यावसायिकता र सदाचारिता, शासकीय प्रबन्ध प्रशासन र व्यवस्थापन, शासकीय प्रणालीका समसामयिक मुद्दाहरु, कौटिल्यको आलोकमा नेपालको भन्सार, शासकीय प्रबन्धका नवीनतम आयामहरु, अर्थ वित्त र राजस्व प्रशासन, शासन प्रणाली र सार्वजनिक मामिलाको व्यवस्थापन लगायतका पुस्तकहरू विशेष रूपमा चर्चित छन्। प्रशासकीय अनुभव, शैक्षिक पृष्ठभूमि र अनुसन्धान क्षमताको अद्वितीय संयोजनले उहाँलाई एक गम्भीर, अनुशासित र समाजप्रति उत्तरदायी लेखकका रूपमा स्थापित गरेको छ। नेपाली भाषामा प्रशासनिक र नीतिगत साहित्य उत्पादनमा उहाँको योगदान अमूल्य छ।
डा. रेग्मीको शैक्षिक पृष्ठभूमि अत्यन्त समृद्ध र अन्तर्राष्ट्रिय विविधतायुक्त छ। उहाँले त्रिभुवन विश्वविद्यालयबाट जनप्रशासनमा स्नातकोत्तर गरेका छन्। त्यसपछि चीनको प्रतिष्ठित Tsinghua University बाट अन्तर्राष्ट्रिय जनप्रशासनमा स्नातकोत्तर उपाधि हासिल गर्नुभयो, जसले उहाँलाई वैश्विक प्रशासनिक सोच र अभ्यासमा अभ्यस्त बनायो। त्यस्तै, भारतको Annamalai University बाट मूल्य शिक्षा र आध्यात्मिकता विषयमा स्नातकोत्तर (M.Sc.) गरी उहाँले प्रशासनसँगै मानवीय मूल्य र नैतिकताको सन्तुलनमा आधारित दृष्टिकोण विकास गर्नुभएको छ। साथै, उहाँले विश्व व्यापार संगठन (WTO), Switzerland बाट व्यापार नीतिमा डिप्लोमा गरेर अन्तर्राष्ट्रिय व्यापार र सार्वजनिक नीति निर्माणमा समेत गहिरो समझ हासिल गर्नुभएको छ। उहाँको बहुआयामिक शैक्षिक योग्यता र अनुसन्धानी सोच प्रशासन, शिक्षण, नीति निर्माण र लेखकत्वका क्षेत्रमा उहाँको सफलताको मूल आधार बनेको छ।
डा. दामोदर रेग्मीको शैक्षिक यात्रा गहन अध्ययन र अनुसन्धानमा आधारित छ। उहाँले आफ्नो पीएचडी अनुसन्धान “कौटिल्यकालीन भन्सार प्रशासनको सन्दर्भमा नेपालमा भन्सार प्रशासन सुधारको प्रभावकारिता” विषयमा सम्पन्न गर्नुभएको हो। यस शोधकार्यमा उहाँले प्राचीन भारतीय आर्थिक चिन्तक कौटिल्यका सिद्धान्तहरूलाई आधार बनाई नेपालमा विद्यमान भन्सार प्रणालीको विश्लेषण गर्दै सुधारका सम्भावनाहरू प्रस्तुत गर्नुभएको छ। ऐतिहासिक दृष्टिकोण, सैद्धान्तिक आधार, र समसामयिक व्यवहारबीचको अन्तर्सम्बन्ध खोज्ने उहाँको दृष्टिकोणले अनुसन्धानमा नवीनता ल्याएको छ। यो अनुसन्धानले नीतिगत सिफारिसहरूसँगै भन्सार प्रशासनको क्षमता अभिवृद्धि, पारदर्शिता, तथा सेवा प्रवाहमा सुधार ल्याउने दिशामा महत्त्वपूर्ण आधार निर्माण गरेको छ। उहाँको पीएचडी अनुसन्धान न केवल शैक्षिक जगतका लागि, तर नीति निर्माण तहका लागि पनि सन्दर्भदायी र उपयोगी मानिन्छ।
डा. रेग्मीका विचार, लेख, पुस्तकका अंश, प्रशासकीय सन्दर्भहरू तथा समसामयिक विषयका लेखहरु D Regmi Mini e-Library नामक फेसबुक पेजमार्फत नियमित रूपमा साझा गरिन्छ। यो पेज एक किसिमको डिजिटल ज्ञानको भण्डार बनेको छ, जहाँ प्रशासकीय पेशामा आबद्ध व्यक्तिहरू, नीति निर्माता, अनुसन्धानकर्ता, विद्यार्थी तथा सरोकारवालाहरूले समयसापेक्ष सामग्रीहरू सजिलै प्राप्त गर्न सक्छन्। नेपाली भाषामा संघीयता, सुशासन, सार्वजनिक वित्त व्यवस्थापन, भन्सार प्रशासन, भूमि सुधार तथा प्रशासनिक सुधारजस्ता विषयमा अध्ययन गर्न चाहनेहरूको लागि यो पेजले अनलाइन पुस्तकालयको भूमिका खेलेको छ। संक्षिप्त, तथ्यमा आधारित र सन्दर्भसहितका पोस्टहरू मार्फत पाठकलाई जटिल विषय सरल ढंगले बुझ्न सहयोग पुर्याउने यस पेजको लोकप्रियता दिनप्रतिदिन बढ्दो छ। त्यसैले D Regmi Mini e-Library केवल सामाजिक सञ्जालको एउटा पेज मात्र नभई, ज्ञानको सुलभ पहुँच प्रदान गर्ने आधुनिक शैक्षिक प्लेटफर्मको रूपमा समेत विकसित भएको छ।
डा. दामोदर रेग्मी नेपालको सार्वजनिक प्रशासनमा विशिष्ट योगदान पुर्याएका एक कुशल, दूरदर्शी र नीतिनिर्माणमैत्री प्रशासक हुनुहुन्छ। नेपाल सरकारको विशिष्ट श्रेणीका सचिवको हैसियतले उहाँले विभिन्न मन्त्रालयहरुमा नेतृत्वदायी भूमिका निर्वाह गर्नुभएको छ। उहाँको कार्यकालमा सचिवसँग कार्यालय प्रमुख जस्ता समन्वयमुखी अवधारणाबाट लिएर Procurement Clinic, , MAPS जस्ता नवप्रवर्तनात्मक सुधारहरू कार्यान्वयन भएका थिए। एउटा सुधारवादी प्रशासकको रुपमा विभिन्न निकायहरुमा उहांको भूमिका सधै प्रभावकारी रह्यो ।उहाँ संघीयता कार्यान्वयनका प्रारम्भिक चरणहरूदेखि नै स्थानीय तहको क्षमता विकास, वित्तीय संघीयता र नीतिगत स्पष्टताका पक्षमा सक्रिय हुनु भएको थियो। प्रशासनिक सुधार र सुशासन प्रवर्द्धनमा उहाँको दीर्घ योगदानले नेपालका नीति निर्माता, प्रशासक तथा सरोकारवाला निकायहरूलाई व्यवहारिक मार्गदर्शन प्रदान गरेको छ।
उहांको अर्को आयाम गीति क्षेत्र पनि हो । प्रशासनविद, अर्थविद र लेखनको पृष्ठभूमिमा उभिएर पनि नेपाली आधुनिक गीत–साहित्यमा गहिरो भाव, जीवनदर्शन र समसामयिक यथार्थको कलात्मक समायोजन गर्न सक्ने केही सीमित गीतकारहरू मध्यमा एक नाम हो – डा. दामोदर रेग्मी। उहांका गीतहरू केवल सुन्ने माध्यम होइनन् – अनुभव गर्ने, भोग्ने र आत्मसात् गर्ने साहित्यिक रचनाहरू बनेका छन्। डा. रेग्मीका गीतमा प्रेम, विछोड, समर्पण, राष्ट्रिय भावना, जीवनदर्शनजस्ता विषयले स्थायी उपस्थिति जमाएका छन्। उनका शब्दहरू सौन्दर्यमा सीमित छैनन् – ती संवेदनाको सजीव चित्र हुन्, जहाँ श्रोता आफ्नै कथामा हराइरहेको अनुभव गर्छ। ‘सिरेटोले छुदै छुन्न’ गीतसङ्ग्रहभित्र रहेका “जिन्दगीको पाठशालाले धेरै पढायो” र “केही पाइला तिमी चाल्नु, जंघार म तरिदिउँला” जस्ता रचनाहरू यस्तै आत्मीय अभिव्यक्तिका उदाहरण हुन्।
“जिन्दगीको पाठशालाले धेरै पढायो” – जीवन दर्शनको आत्मसंगीत हो । जीवनलाई विद्यालय मानेर पीडा, विफलता, हर्ष, आंसु र आशालाई शिक्षक ठानेर रचिएको यो गीत डा. रेग्मीको कलात्मक सोचको उत्कृष्ट उदाहरण हो। गायिका आनिछोइङ डोल्माको स्वरले शब्दहरूलाई आत्मा दिएको छ। गीतको प्रत्येक हरफ एक जीवन–पाठ हो भन्ने सन्देश प्रवाह भएको छ:
“दुखमा आँसु पुछी, सुखमा नमात्ति”,
“भत्केका ती आशालाई जोड्न सिकायो”
डा. दामोदर रेग्मीका गीतहरू नेपाली आधुनिक गीत–साहित्यमा समर्पण, दर्शन, प्रेरणा, प्रेम, संघर्ष र राष्ट्रभावनाको उत्कृष्ट समायोजन हुन्। प्रशासन र व्यवस्थापनका ज्ञाता र कुशल प्रस्तोता डा. दामोदर रेग्मीका गीति क्षेत्रमा अलि पछि प्रवेश गरेको भएता पनि उहांका गीतका शव्दहरु र गायक गायिकाको छनौटलाई हेर्दा उहां एक अनुभवी गीतकारको छवि निर्माण गर्न सफल हुनु भएको छ ।
यी पंक्तिहरू श्रोतालाई मात्र होइन, समग्र समाजलाई धैर्यता, सकारात्मक सोच र पुनर्निर्माणको सन्देश दिन्छन्। यो गीत केवल सुन्दासुन्दै गुनगुनाउने रचना होइन – यो त आत्मालाई स्पर्श गर्ने एक मौन प्रेरणा हो। गीतमा रहेको अर्को शक्तिशाली सन्देश हो कर्मको सम्मान:“पौरखी यी हातमा भाग्य जुरायो”
यो पंक्ति गीतलाई कर्मवादी दर्शनतर्फ उन्मुख गराउँछ – जहाँ भाग्यलाई होइन, श्रमलाई केन्द्रमा राखिन्छ। मिथिला शर्माको अभिनयले गीतको भाव–सञ्चारलाई दृश्यात्मक उत्कृष्टता प्रदान गरेको छ। समग्रमा, यो रचना केवल गीत होइन, प्रेरणाको काव्य हो – समयका लागि आवश्यक ‘जीवन गीत’ हो।
एउटा स्थापित लेखक र गीतकारको प्रतिभा उहांसँग रहेको छ । उहांका गीतहरुमा चीर परिचित गायक गायिका आनन्द कार्की, मुरलीधर, आनि छोइङ् डोल्मा, प्रताप दास, अनु चौधरी, सुरेश लामा, दीपा लामाले स्वर दिएका छन् । यसै गरि किरण कडेल, किर्ति न्यौपाने, डि बि लामाले संगीत भरेका छन् । उहांका लेख र पुस्तकहरु नपढ्ने पाठक कमै छन् अझ विश्व विद्यालय र विविध प्रतिस्पर्धात्मक परीक्षाको तयारीमा रहनेहरु उहांका लेखहरु नछुटाइ पढ्ने गर्दछन् । कुनै पाठकले सीधै प्रकाशित श्रोतमा उनका लेखहरु पढ्ने अवसर नजुटे उनकै फेसबुक पेज डि रेग्मी मिनी इ लाइव्रेरी र उनका नाममा रहेका सामाजिक सञ्जालहरुमा नियमित पढ्न पाइन्छ। उहांका यस्ता केही लेखन सामग्रीहरु उहांको आफ्नै युट्यूव च्यानलमा हेर्न र सुन्न पनि सकिन्छ । उहांका दिनहुं जसो आउने लेखहरुले तुरुन्त सामाजिक सञ्जालमा स्थान पाइहाल्छ । उहांका सवै सामाजिक सञ्जालहरु पुस्तकालय सरह छन् जहां धेरै जसो विषयका लेखहरु हेर्न र पढ्न सकिन्छ चाहेका विषयहरु खोज्न पनि सकिन्छ । फेसबुक पेज डि रेग्मी मिनी इ लाइव्रेरी र अन्य सञ्जालहरुमा जोडिएर आफ्ना लेखमा पहुंच कायम गर्न सकिने उहां बताउनुहुन्छ ।
यी सवै काम गर्न समय व्यवस्थापन अतिनै आवश्यक हुन्छ । यस अर्थमा डा. रेग्मी एउटा कुशल समय व्यवस्थापक पनि हुनुहुन्छ । कुशल समय व्यवस्थापक भएको कारणले नै यस्ता कामहरु गरिरहन संभव भएको छ ।
डा. दामोदर रेग्मी एक प्रोलिफिक लेखक, प्रशासनविद्, विश्लेषण क्षमताका अर्थशास्त्री तथा भावनात्मक अभिव्यक्तिमा दक्ष आधुनिक गीतकारका रूपमा परिचित हुनुहुन्छ। विविध विधामा समान दक्षता देखाउँदै उहाँले आफ्नो जीवनलाई सिर्जना, सेवा र अनुसन्धानमा समर्पित गर्नु भएको छ। यति धेरै जिम्मेवारी, चासो र सिर्जनशीलताबीच पनि उहाँले अपनाउनु भएको समय व्यवस्थापनको कौशलता साँच्चिकै प्रेरणादायी छ। उहाँको दिनचर्या अनुशासित, उद्देश्यकेन्द्रित र परिणाममुखी रहँदै आएको छ, जसले गर्दा उहाँले एकैपटक अनुसन्धान लेखन, कुशल प्रशिक्षक, सल्लाहकार भूमिका, प्रशासनिक सुधारका पहलहरू र सांगीतिक सिर्जनाजस्ता बहुविधाका पक्षहरूमा सन्तुलन कायम गर्न सफल हुनु भएको छ। “समयलाई सम्मान गर्न सक्ने व्यक्तिले नै जीवनको सार्थकता देख्न सक्छ” भन्ने दर्शनमा अडिग रहँदै उहाँले युवापुस्तालाई समयको सदुपयोग गर्दै आफूभित्रको प्रतिभालाई निखार्न निरन्तर प्रेरणा दिँदै आउनु भएको छ। उहाँको जीवनशैली नै एउटा खुला पाठशाला हो, जहाँ समर्पण, अनुशासन र सिर्जनात्मकता सँगसँगै अघि बढ्छन्।( कुराकानीमा आधारित सामग्री)
यो खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?
तपाईको प्रतिक्रिया
