स्थानीय आर्थिक, सामाजिक र समन्यायिक विकास कुनै पनि राष्ट्रको समग्र समृद्धिको आधारस्तम्भ हो। आर्थिक रूपमा स्थानीय स्रोतको परिचालन, सीप र रोजगारीको सृजना, कृषि, पर्यटन, लघुउद्योगको प्रवर्द्धनले समुदायलाई आत्मनिर्भर बनाउँछ। सामाजिक दृष्टिले शिक्षाको पहुँच, स्वास्थ्य सेवा, सरसफाइ, सामाजिक सुरक्षा तथा लैङ्गिक समानताबाट जीवनस्तरमा सुधार आउँछ। साथै, समन्यायिक विकासले हरेक वर्ग, जात, क्षेत्र र लिंगबीच समान अवसर सुनिश्चित गरी सामाजिक समावेशिता र न्याय प्रवर्द्धन गर्छ। स्थानीय तहमार्फत विकास कार्यक्रम सञ्चालन हुँदा जनसहभागिता बढ्छ, स्थानीय आवश्यकता अनुसार नीति र योजना बन्ने हुँदा विकास कार्यहरू प्रभावकारी र दिगो हुन्छन्। यसैले, दिगो र समावेशी विकास सुनिश्चित गर्न स्थानीय आर्थिक, सामाजिक र समन्यायिक विकासलाई प्राथमिकतामा राख्न अत्यन्त आवश्यक छ।यनै अवधारणालाइ साकार पार्ने उद्देश्यका साथ सुशासन, सामाजिक न्याय र समृध्दि (३ स) मा स्थानीय सरकारको अग्रसरताका लागि विश्वास र कृपया अवधारणा कार्यान्वयनमा आएको छ । विश्वास अवधारणामा विद्यालय शिक्षा, स्वास्थ्य सचेतना विषयहरु पर्दछन् भने कृपया अवधारणामा कृषि पर्यटन र यातायात विषय समेटिएको कुरा अवधारणाकार अन्तर्राष्ट्रिय प्रशिक्षक हिम्मत सिंह लेकालीले वताए। उनका अनुसार देशका विभिन्न स्थानीय तहहरुले यी दुइ अवधारणा अनुरुप विकास रणनीति अगाडी बढाएको र यसको सकारात्मक परिणाम देखिएको पनि उनले बताए।
विकासका यी आयामलाइ सुशासन र समृध्दिको आयाम अनुरुप सञ्चालन गरिनु पर्ने अपरिहार्य आवश्यकताको सन्दर्भमा अर्थ प्रशासनविद तथा अन्तर्राष्ट्रिय प्रशिक्षक डा दामोदर रेग्मीले आर्थिक तथा सुशासन प्रणाली विज्ञको रुपमा सवल भूमिका निर्वाह गरिरहनु भएको लेकालीले वताए। उनका अनुसार यी विषयहरलाई दिगो विकास लक्ष्य र स्थानीयकरण संग जोड्ने काममा विज्ञ गणेश रावतले संयोजन गरिरहनु भएको वताए।
स्थानीय आर्थिक, सामाजिक र समन्यायिक विकासमा विद्यालय, शिक्षा, स्वास्थ्य, कृषि र पर्यटन क्षेत्रको योगदान अत्यन्त महत्वपूर्ण छ। विद्यालय र शिक्षाले मानव संसाधनको विकास गरी जनशक्तिलाई दक्ष, सचेत र उत्तरदायी बनाउँछ, जसले आर्थिक गतिविधिमा सक्रिय सहभागी गराउँछ। स्वास्थ्य सेवाको सुदृढ पहुँचले श्रमशक्ति सक्षम बनाउँछ, जसले रोजगारीको उत्पादकता बढाउँछ। कृषि क्षेत्र स्थानीय अर्थतन्त्रको मेरुदण्ड हो—यसको आधुनिकीकरणले खाद्य सुरक्षा, रोजगारी तथा आयआर्जनमा प्रत्यक्ष प्रभाव पार्दछ। त्यस्तै, पर्यटन क्षेत्रले स्थानीय स्रोत, संस्कृति र वातावरणको संरक्षण गर्दै आम्दानीको नयाँ माध्यम सिर्जना गर्छ। यी क्षेत्रहरूबीचको अन्तरसम्बन्ध र समन्वयले विकासका उपलब्धिहरूलाई समावेशी र दिगो बनाउँछ, जहाँ सबै समुदायका व्यक्तिहरू समान अवसर र सहभागिताबाट लाभान्वित हुन्छन्। यसैले, स्थानीय विकास सुनिश्चित गर्न यी क्षेत्रहरूको सशक्तीकरण र सहकार्य अपरिहार्य हुन्छ अर्थ प्रशासनविद तथा अन्तर्राष्ट्रिय प्रशिक्षक डा दामोदर रेग्मी बताउंछन् ।
स्थानीय आर्थिक, सामाजिक र समन्यायिक विकासमा यातायातको भूमिका अत्यन्त महत्वपूर्ण र आधारभूत रहन्छ। यातायात सञ्जालले गाउँ र शहरबीचको दूरी घटाउँदै वस्तु, सेवा, सूचना र जनशक्तिको आदानप्रदान सहज बनाउँछ। आर्थिक गतिविधिहरूमा उत्पादकता वृद्धि, कृषि उत्पादनको बजार पहुँच, उद्योग व्यवसायको विस्तार र पर्यटन प्रवर्द्धनमा यातायातको प्रत्यक्ष योगदान रहन्छ। सामाजिक दृष्टिले शिक्षालय, स्वास्थ्य संस्था, प्रशासनिक सेवा तथा अन्य आवश्यक पूर्वाधारसम्म सहज पहुँच कायम गर्न यातायात अत्यावश्यक हुन्छ। साथै, दुर्गम क्षेत्रलाई मूलधारमा जोड्न र सबै वर्ग, जात, समुदायबीच समता र समान अवसर सुनिश्चित गर्न यातायात सञ्जालले समन्यायिक विकासलाई टेवा दिन्छ। त्यसैले समावेशी र दिगो विकास सुनिश्चित गर्न सुलभ, सुरक्षित र भरपर्दो यातायात प्रणालीको विस्तार अपरिहार्य हुने कुरा लेकालीले वताए। ।
सुशासन समावेशी, पारदर्शी, उत्तरदायी, प्रभावकारी र कानूनी शासन व्यवस्थाको अभ्यास हो, जुन कुनै पनि राष्ट्रको दिगो विकास, स्थायित्व र जनकल्याणको आधार हो। सुशासनबिना नीति कार्यान्वयन प्रभावकारी हुँदैन, स्रोतसाधनको दुरुपयोग हुन सक्छ, भ्रष्टाचार मौलाउन सक्छ र जनताको शासनमा विश्वास घट्न सक्छ। सुशासनले नागरिक र राज्यबीच विश्वासको सम्बन्ध बनाउँछ, सेवाप्रवाहमा पारदर्शिता ल्याउँछ, जनउत्तरदायित्व सुनिश्चित गर्छ र न्याय, समानता तथा सहभागिताको वातावरण सिर्जना गर्छ। साथै, कमजोर, वञ्चित र सीमान्तकृत वर्गको अधिकारको संरक्षण गर्दै समन्यायिक समाज निर्माणमा टेवा पुर्याउँछ। लोकतान्त्रिक शासन प्रणालीमा सुशासनको अनुपस्थितिले राजनीतिक अस्थिरता र सामाजिक असन्तुलन निम्त्याउन सक्छ। त्यसैले विकास, समृद्धि र सामाजिक न्यायको सुनिश्चितताका लागि सुशासन अपरिहार्य हुन्छ डा दामोदर रेग्मी बताउंछन् ।
“विश्वास” अर्थात् विद्यालय, स्वास्थ्य, सचेतना, कृषि, पर्यटन, यातायात, सुशासन र समृद्धि अभियान स्थानीय आर्थिक, सामाजिक र समन्यायिक विकासको मेरुदण्ड हो। विद्यालय र शिक्षाले मानव संसाधनलाई दक्ष बनाउँछ, जसले श्रमशक्ति उत्पादनशील र जिम्मेवार बनाउँछ। स्वास्थ्य सेवाको पहुँचले जनशक्तिलाई सक्रिय राख्दै आर्थिक उत्पादन र जीवनस्तरमा सुधार ल्याउँछ। सचेतना अभियानहरूले जनतालाई अधिकार, कर्तव्य, सार्वजनिक सेवा र सहभागिताबारे जानकारी गराउँदै सशक्त नागरिक तयार गर्छ। कृषि स्थानीय आम्दानीको मुख्य स्रोत भएकाले यसको आधुनिकीकरणले आत्मनिर्भरता र खाद्य सुरक्षामा योगदान दिन्छ। पर्यटनले सांस्कृतिक, ऐतिहासिक र प्राकृतिक स्रोतलाई प्रवर्द्धन गर्दै रोजगारी र स्थानीय आम्दानीको सम्भावना बढाउँछ। यातायातले ग्रामीण र शहरी क्षेत्रलाई जोड्दै सेवा, बजार र अवसरसम्म पहुँच सरल बनाउँछ। सुशासनले सेवा प्रवाह पारदर्शी, उत्तरदायी र निष्पक्ष बनाउँछ भने समृद्धि अभियानले यी सबै क्षेत्रलाई एकीकृत गरी समग्र रूपान्तरणमा योगदान पुर्याउँछ। यसरी, विश्वास र कृपया अभियान स्थानीय तहमा दिगो, समावेशी र न्यायपूर्ण विकास सुनिश्चित गर्ने प्रभावकारी माध्यम हो।
स्थानीय आर्थिक, सामाजिक तथा समन्यायिक विकास सुनिश्चित गर्ने उद्देश्यले अघि सारिएको “विश्वास” अभियान — अर्थात् विद्यालय, स्वास्थ्य, सचेतना, कृषि, पर्यटन, यातायात, सुशासन र समृद्धि — स्थानीय तहमा समन्वित र सहभागी विकासको प्रभावकारी ढाँचाका रूपमा स्थापित हुँदैछ।
शिक्षाको माध्यमबाट दक्ष मानव पूँजी निर्माण, स्वास्थ्य सेवाको सुदृढीकरणमार्फत जीवनस्तरको उन्नयन, सचेतना अभिवृद्धिबाट नागरिक सशक्तीकरण, कृषि प्रणालीको आधुनिकीकरणद्वारा खाद्य सुरक्षामा योगदान, पर्यटन प्रवर्द्धनबाट रोजगारी र आम्दानी सृजना, यातायात पूर्वाधारबाट पहुँच विस्तार, र सुशासनको अभ्यासद्वारा सेवा प्रवाहमा पारदर्शिता र उत्तरदायित्व कायम गर्दै, यो अभियान समृद्धि तर्फको मार्गचित्र सावित भएको छ।
विश्वास र कृपया अभियानमा हावापानी अभियान समेत समावेश रहेको छ । यी सवै अभियानले विकासलाई जनमुखी, क्षेत्रीय सन्तुलनयुक्त, तथा समावेशी बनाउने स्पष्ट संकेत दिएको छ। यस अभियानको प्रभावकारी कार्यान्वयनबाट स्थानीय तहहरूलाई आत्मनिर्भर, प्रतिस्पर्धी र नविन सोचसहितको सुशासनयुक्त विकासको केन्द्रका रूपमा उभ्याउने अपेक्षा गरिएको छ। यसै सन्दर्भमा, हामी सबै सरोकारवालाहरूबीच सहकार्य, प्रतिबद्धता र उत्तरदायित्वका साथ यो अभियानलाई सार्थक बनाउँदै लैजाने अठोट रहेको अभियानका तीन विज्ञहरुको भनाइ रहेकोछ। उनीहरुका अनुसार यस अभियानका स्तम्भहरुमा आर्थिक समृद्धिका लागि कृषि पर्यटन यातायात ब्यवस्थापन, गुणस्तरीय शिक्षाका लागि विद्यालय स्वास्थ्य सचेतना, सकारात्मक सोच, समृध्दि र सुशासन, स्थानीय प्राथमिकतामा आधारित दिगो विकास योजना, निर्णय प्रक्रिया र यसका व्यवहारिक अभ्यास, आयोजना बैंक, वस्तीस्तरमा योजना छनौट व्यवस्था, बजेट, योजना, सार्वजनिक खरिद, बेरुजु नियन्त्रणका समग्र पक्षहरु, कानुन, नीति, निर्देशिका निर्माण, प्रस्ताव र प्रतिवेदन लेखन, संघीय शासन प्रणाली र अन्तरसरकारी वित्त हस्तान्तरण, स्थानीय सरकार सञ्चालन कानुन र स्थानीय सरकार संगठन व्यवस्थापन लगायतका विविध विषयहरु समावेश रहेका छन् । विस्वास अभियान चलेका स्कुलको एस इ इ को रिजल्ट पनि राम्रो आएको छ ।
यो खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?
तपाईको प्रतिक्रिया
