हाम्रो समाजमा लामो समयदेखि महिलालाई कमजोर, असहाय वा दोस्रो दर्जाको नागरिकको रूपमा चित्रण गरिँदै आएको छ। तर, वास्तविकता यो हो कि महिलाहरू शारीरिक, मानसिक, बौद्धिक र भावनात्मक रूपमा पुरुषहरूभन्दा कुनै पनि हिसाबले कम छैनन्। महिलाहरूले इतिहासदेखि वर्तमानसम्म विभिन्न क्षेत्रमा आफ्नो क्षमता, साहस र समर्पण प्रदर्शन गर्दै आएका छन्। इतिहासलाई हेर्दा महिलाहरूले हरेक युगमा आफ्नो साहस र बुद्धिमत्ताको परिचय दिएका छन्। प्राचीन कालमा रानी लक्ष्मीबाई, क्लियोपेट्रा, रानी दुर्गावती जस्ता महिलाहरूले युद्धको मैदानमा आफ्नो नेतृत्व र वीरताको प्रदर्शन गरे। नेपालको सन्दर्भमा, राजकुमारी भृकुटीले बौद्ध धर्मको प्रचार-प्रसारमा महत्वपूर्ण भूमिका खेलेकी थिए। महिलाहरूले पुरुषप्रधान समाजमा आफ्नो स्थान बनाउँदै समाजलाई नयाँ दिशा दिए।
आधुनिक युगमा पनि महिलाहरूले विभिन्न क्षेत्रमा नेतृत्वदायी भूमिका खेलेका छन्। इन्दिरा गान्धी, मार्गरेट थ्याचर, मलाला युसुफजाई, सुष्मिता सेन, पासाङ ल्हामु शेर्पा जस्ता महिलाहरूले राजनीति, शिक्षा, खेलकुद, कला र साहित्यमा आफ्नो अमिट छाप छोडेका छन्। यी उदाहरणहरूले स्पष्ट गर्छ कि महिलाहरू कुनै पनि हिसाबले कमजोर छैनन्। उनीहरूले हरेक क्षेत्रमा पुरुषहरूसँग काँधमा काँध मिलाएर काम गरेका छन्। शारीरिक रूपमा महिलाहरूलाई कमजोर ठान्ने धारणा पुरातन र वैज्ञानिक रूपमा गलत छ। महिलाहरूको शारीरिक बनावट र जैविक संरचना पुरुषहरूभन्दा फरक भए पनि यो कमजोरीको संकेत होइन। उदाहरणका लागि, महिलाहरूले गर्भावस्थामा बच्चा जन्माउने र पालनपोषण गर्ने प्रक्रियामा असाधारण शारीरिक र मानसिक शक्ति प्रदर्शन गर्छन्। यो प्रक्रिया आफैंमा प्रकृतिको चमत्कार हो, जसले महिलाको सहनशीलता र बललाई उजागर गर्छ। मानसिक रूपमा पनि महिलाहरू अत्यन्त बलियो हुन्छन्। उनीहरूले परिवार, समाज र कार्यस्थलमा एकैसाथ विभिन्न भूमिका निर्वाह गर्छन्। उदाहरणका लागि, एक कामकाजी महिलाले आफ्नो पेशागत जिम्मेवारी, पारिवारिक दायित्व र सामाजिक अपेक्षाहरूलाई सन्तुलनमा राख्न सक्छिन्, जुन कुनै पनि हिसाबले सजिलो काम होइन। अध्ययनहरूले देखाएका छन् कि महिलाहरूमा भावनात्मक बुद्धिमत्ता (Emotional Intelligence) र समस्यासमाधान गर्ने क्षमता पुरुषहरूको तुलनामा कुनै पनि कम हुँदैन। महिलाहरूले समाजको हरेक क्षेत्रमा योगदान दिएका छन्। शिक्षा, स्वास्थ्य, कला, साहित्य, विज्ञान, प्रविधि र राजनीतिमा महिलाहरूले आफ्नो क्षमता प्रदर्शन गरेका छन्। नेपालमा पासाङ ल्हामु शेर्पाले सगरमाथा आरोहण गरेर विश्वमा नेपाली महिलाको साहस र शक्तिको परिचय गराइन्। त्यस्तै, अनुराधा कोइराला जस्ता सामाजिक कार्यकर्ताले मानव बेचबिखनविरुद्ध लडेर हजारौं महिलाहरूलाई नयाँ जीवन दिएकी छन्। सांस्कृतिक रूपमा पनि महिलाहरूले समाजलाई समृद्ध बनाएका छन्। नेपालको विभिन्न जातजाति र संस्कृतिमा महिलाहरूले परम्परागत कला, हस्तकला, नृत्य, र संगीतमा आफ्नो योगदान दिएका छन्। उदाहरणका लागि, मिथिला चित्रकला, थारू नृत्य, र तामाङ सेलो जस्ता सांस्कृतिक धरोहरलाई जीवित राख्नमा महिलाहरूको ठूलो भूमिका छ। आर्थिक क्षेत्रमा पनि महिलाहरूले उल्लेखनीय योगदान दिएका छन्। नेपालमा ग्रामीण क्षेत्रका महिलाहरूले कृषि, पशुपालन, र साना उद्यमहरू सञ्चालन गरेर परिवार र समाजको आर्थिक आधार बलियो बनाएका छन्। सहकारी संस्थाहरू, लघु वित्त, र स्वरोजगारका अवसरहरूमा महिलाहरूको सहभागिता बढ्दो छ। विश्वव्यापी रूपमा हेर्ने हो भने, महिलाहरूले ठूला कम्पनीहरूको नेतृत्व गरिरहेका छन्। उदाहरणका लागि, पेप्सिकोकी सीईओ इन्द्रा नूयी र जनरल मोटर्सकी सीईओ मेरी बारा जस्ता महिलाहरूले विश्वको अर्थतन्त्रमा महत्वपूर्ण प्रभाव पारेका छन्। महिलाहरू आर्थिक क्षेत्रमा पनि कुनै हिसाबले कमजोर छैनन्।
महिलाहरूले हरेक क्षेत्रमा आफ्नो क्षमता प्रमाणित गरेका छन्, समाजमा अझै पनि लैंगिक असमानता र भेदभावका चुनौतीहरू विद्यमान छन्। नेपालमा पितृसत्तात्मक सोच, लैंगिक हिंसा र अवसरहरूमा असमान पहुँचले महिलाहरूलाई अगाडि बढ्न कठिनाइ सिर्जना गर्छ। तर, यी चुनौतीहरूका बावजुद महिलाहरूले आफ्नो स्थान बनाइरहेका छन्। शिक्षा र जागरूकताले लैंगिक समानताको बाटो खोल्दैछ। नेपाल सरकारले लैंगिक समानताका लागि विभिन्न नीति र कार्यक्रमहरू लागू गरेको छ, महिलाहरूलाई शिक्षामा प्रोत्साहन, आरक्षण र आर्थिक सहायता। यी प्रयासहरूले महिलाहरूलाई आफ्नो क्षमता उजागर गर्न थप अवसर प्रदान गरेको छ। नेपाल र विश्वभरका महिलाहरूले आफ्नो साहस र समर्पणले लाखौंलाई प्रेरणा दिएका छन्। नेपालमा पुष्पा बस्नेतले बालबालिकाहरूको हितमा गरेको काम, मलाला युसुफजाईले शिक्षाको क्षेत्रमा गरेको संघर्ष र सेरेना विलियम्सले खेलकुदमा देखाएको उत्कृष्टता यी सबैले महिलाहरूको असीमित सम्भावनालाई उजागर गर्छ। यी महिलाहरूले आफ्नो जीवनमा आएका चुनौतीहरूलाई जितेर विश्वलाई नयाँ सन्देश दिएका छन् कि महिलाहरू कुनै पनि हिसाबले कमजोर छैनन्। आजको युगमा प्रविधि, शिक्षा, र जागरूकताको वृद्धिसँगै महिलाहरूले थप अवसरहरू प्राप्त गरिरहेका छन्। आगामी दिनमा महिलाहरूले विज्ञान, प्रविधि, इन्जिनियरिङ र गणित (STEM) जस्ता क्षेत्रमा अझ बढी योगदान दिनेछन्। नेपालमा पनि महिलाहरूलाई सशक्तीकरण गर्न विभिन्न गैरसरकारी संस्था, सरकार, र अन्तर्राष्ट्रिय संगठनहरूले काम गरिरहेका छन्।
महिलाहरूलाई कमजोर ठान्ने पुरातन सोचलाई परिवर्तन गर्न शिक्षा र चेतनाको विस्तार आवश्यक छ। जब समाजले महिलाहरूलाई समान अवसर र सम्मान दिन्छ, तब मात्र हामी साँचो अर्थमा समृद्ध समाजको निर्माण गर्न सक्छौं। महिलाहरू कमजोर छैनन्, बरु उनीहरू समाजको आधारस्तम्भ हुन्। उनीहरूले हरेक क्षेत्रमा आफ्नो क्षमता, साहस र समर्पणको परिचय दिएका छन्। चाहे त्यो युद्धको मैदान होस्, चाहे कार्यालय, चाहे घर वा चाहे सांस्कृतिक र सामाजिक क्षेत्र, महिलाहरूले हरेक ठाउँमा आफ्नो महत्व सिद्ध गरेका छन्। हाम्रो समाजले महिलाहरूलाई कमजोर ठान्ने गलत धारणालाई त्यागेर उनीहरूको शक्तिलाई स्वीकार गर्नुपर्छ। जब हामी महिलाहरूलाई समान अवसर र सम्मान दिन्छौं, तब हामी एक सशक्त, समावेशी, र समृद्ध समाजको निर्माण गर्न सक्छौं।
लेखक प्रश्ना रसार्इली
यो खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?
तपाईको प्रतिक्रिया
